მცირეოდენი მოდერნიზმის შესახებ

მოდერნიზმი საქართველოში მაშინ შემოვიდა, როცა რუსეთში უკვე ირღვეოდა, მაგრამ აქ მან მხოლოდ თხუთმეტიოდე წელი (1912 – 1927) იარსება, მაგრამ შექმნა ხელოვნების უნიკალური შედევრები, ხოლო ლირიკაში უდიდეს ტრიუმფს მიაღწია (ამ სიტყვების აზრს მაშინვე მივხვდებით, როგორც კი გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებას გავიხსენებთ).

„moderne“ ფრანგული სიტყვაა და ქართულად ნიშნავს უახლესს, თანამედროვეს. ეს ხელოვნება გულისხმობდა როგორც რაღაც ახლისა და უჩვეულოს შექმნას, ისე წარსულის სახეცვლას, მისთვის თანამედროვე იერის მინიჭებას.

მოდერნისტებმა ლიტერატურას დაუმორჩლეს ყველაფერი, საკუთარი სიცოცხლეც კი. ისინი მიუბრუნდნენ ოცნებისა და ზმანების, მითებისა და სულთა ზეციურ საუფლოს, რათა ხელოვნება ყოფილიყო ცხოვრებაზე მშვენიერი და აღმატებული. მოდერნისტებისათვის არა თუ უცხოა, არამედ ახლობელიც კი მელანქონია და დეპრესია. იმპრესიონისტი წამიერ განწყობილებებს ხედავდა, რაღაც დეტალით მთელს აღადგენდა, სიზუსტეს, წედრიგს ეძებდა. მოადერნიზმის გული და გონება სიმბოლიზმია. სიმბოლისტები თუ მწეხხარებისა და სევდის მგოსნები იყვნენ, ექსპრესიონისტებმა უარყვეს სევდა და დეპრესია. მათ უფრო გმირული, ჰეროიკული სული შემოიტანეს შემოქმედებაში.

1921 წლიდან ქართულ მოდერნიზმში ჩნდება ახალი ნაკადი – ექსპრესიონიზმი. მისი იდეოლოგები იყვნენ კონსტენტინე გამსახურდია და გრიგოლ რობაქიძე, თუმცა პიროვნულად, როგორც ამბობდნენ, მათ ერთმანეთი სულაც არ მოსწონდათ. ექსპრესიონიზმი იყო ღირებულებათა გადაფასების მოძღვრება. ექსპრესიონისტულია კონსტანტინე გამსახურდიასა და გრიგოლ რობაქიძის ცალკეული ლექსები თუ პროზაული ნაწარმოები.

ექსპრესიონიზმმა გამოხატულების უმაღლეს დონეს გერმანიაში მიაღწია. ორივე მწერალი, გრ. რობაქიძეც და კ. გამსახურდიაც თვლიან, რომ გერმანიასა და საქართველოს შორის არის რაღაც საერთო.

ექსპრესიონიზმმა დრამაში უფრო ძლიერი გამოხატულება ჰპოვა, ვიდრე ლირიკაში, თუმცა მას მაინც არ ჰქონდა ისეთი დამოუკიდებელი სახე, როგორც იმპრესიონიზმსა და სიმბოლიზმს.

ქართულ მწერლობაში ექსპრესიონიზმის ნიმუშებია – გრ. რობაქიძის დრამები „ლონდა“  და „ლამარა“. კ. გამსახურდიას ნოველები – „ზარები გრიგალში“, „ფოტოგრაფი“, „პორცელანი“, „მკვდართან შეხვედრა“… და მისი რომანი „ დიონისოს ღიმილი“ არის ექსპრესიონიზმის ნიმუში.

ელენე ქადაგიშვილი