კრიტიკული აზროვნების განვითარების შესახებ ფსიქოლოგების მიერ შემუშავებული ეტაპობრივი თეორია ამჟამინდელი გონებრივი მიდგომების დახვეწასა და უნარების განვითარებაში დაგეხმარებათ. როგორც მეცნიერები წერენ, აზროვნების პირამიდაზე ასვლა პიროვნების ვალდებულებების შესრულებაზეა დამოკიდებული, რათა კრიტიკულ მოაზროვნედ ჩამოყალიბდეს.
მკვლევრებმა კრიტიკული აზროვნების ექვსი პროგნოზირებადი დონე გამოავლინეს.
ინტელექტუალური განვითარების ეტაპები:
პირველი ეტაპი: არარეფლექსიული მოაზროვნე
ადამიანები, რომლებიც გადაწყვეტილებებს ცრურწმენებისა და არასწორი წარმოდგენების საფუძველზე იღებენ. არარეფლექსიულ მოაზროვნეებს არ გააჩნიათ გადამწყვეტი უნარები, რაც მათ საშუალებას მისცემს, გაანალიზონ თავიანთი აზროვნების პროცესები. ასევე არ იყენებენ სტანდარტებს, როგორიცაა სიზუსტე, შესაბამისობა და თანმიმდევრული მეთოდით ლოგიკა.
მეორე ეტაპი: გამოწვეული მოაზროვნე
ადამიანი აზროვნების მნიშვნელობას აცნობიერებს და იცის, რომ აზროვნების ხარვეზებმა შეიძლება ძირითადი საკითხები გამოიწვიოს. ამ ინტელექტუალურ ეტაპზე ადამიანები იწყებენ იმის გაგებას, რომ მაღალხარისხიანი აზროვნება განზრახ რეფლექსიურ აზროვნებას მოითხოვს. შეიძლება ყველა ხარვეზის დადგენა ვერ მოახერხონ, თუმცა აღიარონ, რომ მათ ფსიქიკურ პროცესებს მრავალი ნაკლი შეიძლება ჰქონდეს.
მესამე ეტაპი: დამწყები მოაზროვნე
დამწყები მოაზროვნეები უფრო მეტ მნიშვნელობას ანიჭებენ მიზეზს, თვითდაჯერებული ხდებიან თავიანთ აზრებში. ავითარებენ სიწმინდის, სიზუსტისა და ლოგიკის უფრო მაღალ შინაგან სტანდარტებს, აცნობიერებენ, რომ მათი ეგო მნიშვნელოვან როლს ასრულებს გადაწყვეტილებებში. შეუძლიათ გონებრივი მიდგომის გაკრიტიკება.
მეოთხე ეტაპი: პრაქტიკოსი მოაზროვნე
გამოცდილი ტიპის მოაზროვნე არა მხოლოდ აფასებს საკუთარ ნაკლოვანებებს, არამედ მასთან გამკლავების უნარი აქვს. უკეთესად გამოიყენებს სააზროვნო ჩვევებს და რეგულარულად აანალიზებს ფსიქიკურ პროცესებს. მიუხედავად იმისა, რომ გონების ძლიერი და სუსტი მხარეების დანახვა შეუძლიათ, პრაქტიკოსი მოაზროვნეები შეიძლება ეგოცენტრული და თვითმოტყუებული მსჯელობის მსხვერპლი გახდნენ.
მეხუთე ეტაპი: მოწინავე მოაზროვნე
მაღალი დონის მოაზროვნეს ძლიერი ჩვევები აქვს და ცხოვრების სხვადასხვა სფეროს შესახებ აზროვნების უნარი გააჩნია. ეგოს როლს იდეის ნაკადში კარგად ეცნობიან, თუმცა ყველა გავლენას, რაც მათ მენტალიტეტზე მოქმედებს, მაინც ვერ იაზრებენ. მოწინავე მოაზროვნე თვითკრიტიკას მარტივად გრძნობს და ამას სისტემატურად აკეთებს, ეძებს გაუმჯობესების გზებს. ამ დონისთვის საჭირო ძირითადი ნიშნებია ინტელექტუალური გამჭრიახობა ახალი სააზროვნო ჩვევების განვითარებისათვის, ინტელექტუალური მთლიანობა, ცხოვრების შეუსაბამობისა და წინააღმდეგობის სფეროების აღიარება, ინტელექტუალური ემპათია სხვების ადგილას თავის დასაყენებლად.
მეექვსე ეტაპი: ოსტატი მოაზროვნე
სუპერმოაზროვნე, რომელიც აზროვნების უნარების გაუმჯობესებას მუდმივად ცდილობს. სამართლიანობას მტკიცედ ემსახურება და საკუთარ ეგოცენტრიზმზე კონტროლს იღებს. ასეთი მაღალი დონის მოაზროვნე უმაღლეს პრაქტიკულ ცოდნასა და გამჭრიახობას ავლენს, ყოველთვის განიხილავს დაშვებულ სისუსტეების, ლოგიკისა და მიკერძოებების დასადგენად. და, რა თქმა უნდა, კარგი მოაზროვნე ინტელექტუალური დაპირისპირებისას არ ნაწყენდება და საკუთარი პასუხების ანალიზზე დიდ დროს ხარჯავს.
Loading…